Νέες τεχνολογίες στο χώρο εργασίας, αποδυνάμωση των συνδικάτων, ανάδυση του φονταμενταλισμού της αγοράς, επικράτηση ατομισμού και καταναλωτισμού ως προτύπων δημιουργικού βίου, σύγχυση μεταξύ πολιτικής και ηθικής και κυριαρχία του χρηματιστικού κεφαλαίου
του Χ. Ι. Πολυχρονίου
Δεν συζητιέται ιδιαίτερα πολύ από τη φλύαρη τάξη και σχεδόν καθόλου από την πολιτική ελίτ, αλλά είναι πασιφανές ότι η παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση του 2008, η οποία στη συνέχεια εξελίχθηκε σε κρίση χρέους-αποπληθωρισμού και κατόπιν σε μια παγκόσμια κρίση απασχόλησης, με την ανεργία στην Ευρώπη, για παράδειγμα, να έχει σκαρφαλώσει σε πρωτοφανή μεταπολεμικά επίπεδα, έχει πολιτικές διαστάσεις που σχετίζονται άμεσα με τη μακροχρόνια πτώση της δημοκρατίας.
Από το τέλος της δεκαετίας του 1970 και μετά, όπου η πολιτική απόκριση των ΗΠΑ στην παγκόσμια κρίση του στασιμοπληθωρισμού ήταν η απελευθέρωση του τραπεζικού και χρηματοοικονομικού τομέα, η κυρίαρχη μορφή καπιταλισμού είναι αυτή του χρηματιστικού κεφαλαίου.
Η λογική της «ελεύθερης αγοράς» (ένας από τους σύγχρονους μύθους του καπιταλισμού) άρχισε από τότε να επεκτείνεται σε όλο τον πλανήτη και να διαμορφώνει όχι μόνο τις οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις αλλά και τις πολιτικές εξελίξεις.
Εως το τέλος της δεκαετίας του 1980 ένας νέος κύκλος οικονομικής παγκοσμιοποίησης είχε αναδυθεί και ελάχιστοι μπορούσαν να προβλέψουν το ρόλο που θα διαδραμάτιζε και τις επιπτώσεις που θα είχε στα παγκόσμια πολιτικοοικονομικά και κοινωνικά δρώμενα. Ο κομμουνισμός κατέρρευσε, ο βιομηχανικός καπιταλισμός εκτοπίστηκε από το χρηματιστικό κεφάλαιο, τα εργατικά συνδικάτα αποδυναμώθηκαν, το κεϊνσιανικό μοντέλο ανάπτυξης αντικαταστάθηκε από τον μονεταρισμό, η «ελεύθερη αγορά» έγινε το νέο θρησκευτικό δόγμα και η «κοινωνία» έπαψε να υφίσταται (στη λογική του Θατσερισμού υπάρχουν μόνο μεμονωμένα άτομα, προφανώς σε μια φυσική κατάσταση όπως αυτή που διαμόρφωσε στο αριστουργηματικό του έργο «Λεβιάθαν» ο Τόμας Χόμπς, όπου δηλαδή «ο κάθε άνθρωπος είναι εχθρός κάθε άλλου ανθρώπου»). Οικονομία και κοινωνία θα λειτουργούσαν εφεξής κάτω από τους κανόνες και τα πρότυπα της υπόθεσης των «αποτελεσματικών αγορών» (άλλος ένας μύθος της ιδεολογίας του καπιταλισμού). Ο οικονομικός και κοινωνικός δαρβινισμός, βασισμένος στην πολιτική της σκληρότητας/αγριότητας/βαναυσότητας, θα αποτελούσαν το νέο γενναίο κόσμο.
Ταλιμπανικός καπιταλισμός
Στη νέα τάξη πραγμάτων του παγκοσμιοποιημένου χρηματιστικού κεφαλαίου και του ταλιμπανικού καπιταλισμού, η δημοκρατία και οι θεσμοί της θα πλήρωναν επίσης βαρύ τίμημα. Όχι οι καπιταλιστικές κοινωνίες δεν θα επέστρεφαν στις εποχές όπου δικαίωμα στην ψήφο είχαν μόνο οι γαιοκτήμονες και οι πλούσιοι, δεν θα καταργούνταν η ελευθερία του λόγου και δεν θα επιβαλλόταν κάποια στυγνή δικτατορία. Η χρηματιστική ελίτ και η ολιγαρχία του χρήματος απλά θα απήγαγαν τη δημοκρατία μέσω της εξαγοράς των πολιτικών εκπροσώπων και τη μετατροπή των μέσων μαζικής ενημέρωσης σε υπηρέτες της πολιτικής εξουσίας για τη θεσμοποίηση πολιτικών που είναι άρρηκτα συνυφασμένες με τα δικά τους οικονομικά συμφέροντα.
Η απαγωγή της σύγχρονης δημοκρατίας από την ολιγαρχία του χρήματος κατέστη εφικτή εξαιτίας πολλών παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των ριζικών αλλαγών που προέκυψαν στο χώρο εργασίας εξαιτίας των νέων τεχνολογιών, της αποδυνάμωσης του οργανωμένου κινήματος της εργασίας, της ανάδυσης του φονταμενταλισμού της αγοράς, της επικράτησης της ιδεολογίας του ατομικισμού και του καταναλωτισμού ως το νέο πρότυπο δημιουργικού βίου, της θλιβερής σύγχυσης στη σχέση μεταξύ πολιτικής και ηθικής και, φυσικά, της κυριαρχίας του χρηματιστικού κεφαλαίου.
Στη μητρόπολη του «αχαλίνωτου καπιταλισμού», οι ανισότητες σε εισόδημα και πλούτο έχουν μετατρέψει το αμερικανικό πολίτευμα σε αυτό που ο Michael Parenti ονομάζει στο εξαίρετο βιβλίο του με τον ομώνυμο τίτλο «Δημοκρατία για τους λίγους» (Democracy for the Few). Στο βιβλίο αυτό, που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1974 και βρίσκεται τώρα στην 9η έκδοση, ο Parenti αποδομεί το πολιτικοοικονομικό σύστημα των Ηνωμένων Πολιτειών από την εποχή των Founding Fa-thers του 18ου αιώνα έως τις ημέρες μας και δείχνει με εμπεριστατωμένο τρόπο ότι αυτό που κυριαρχεί στις ΗΠΑ είναι η πλουτοκρατική κουλτούρα και πως οι πολιτικές που εφαρμόζονται, στο πλαίσιο ενός εταιρικού κράτους, ωφελούν τους προνομιούχους και τους ισχυρούς και βλάπτουν τους φτωχούς και την εργατική τάξη, η φωνή των οποίων δεν ακούγεται στους διαδρόμους της εξουσίας ούτε εκφράζεται ποτέ από τα κέντρα αποφάσεων.
Χαμηλό εισόδημα, χαμηλή φωνή
Πολύ λιγότερο ριζοσπαστικό σε τόνο και ανάλυση αλλά σε εξίσου αποκαλυπτικά συμπεράσματα για τον αργό θάνατο της δημοκρατίας στις ΗΠΑ καταλήγει και η επιστημονική μελέτη ομάδας εργασίας της Αμερικανικής Ενωσης Πολιτικών Επιστημών (με καθηγητές που προέρχονται από τα ελίτ ακαδημαϊκά ιδρύματα) με τον τίτλο «Η αμερικανική δημοκρατία σε μια εποχή αυξανόμενης ανισότητας» (American Democracy in an Age of Rising Inequality), που δημοσιεύθηκε το 2004. Χαρακτηριστικό το παρακάτω απόσπασμα από τη συγκεκριμένη έρευνα: «Οι πολίτες με χαμηλότερα ή μέτριου επιπέδου εισοδήματα έχουν χαμηλή φωνή, που δεν αγγίζει καν τα αυτιά των αδιάφορων κυβερνητικών αξιωματούχων, ενώ οι ευνοούμενοι βρυχώνται με σαφή και συνεπή στάση, που οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής είναι πάντα έτοιμοι να τους ακούσουν και συνήθως να τους ακολουθήσουν».
Μια πολύ πρόσφατη μελέτη για τη δημοκρατία στη Βρετανία από το Democratic Audit υπογραμμίζει ότι η δημοκρατία βρίσκεται σε «μακροχρόνια φθίνουσα πορεία» καθώς αυξάνεται η ισχύς των εταιρειών και οι πολιτικοί δεν εκπροσωπούν και δεν εκφράζουν τις επιθυμίες και τις ανάγκες των πολιτών.
Μια Ευρώπη χωρίς πολίτες…
Στην Ευρωχώρα (ξέρετε, εκεί όπου έχουν ένα νόμισμα και 17 συστήματα ασφάλειας τραπεζικών καταθέσεων, μια κεντρική τράπεζα χωρίς τη στήριξη ενός θησαυροφυλακίου ή κράτους και όπου μια Γερμανίδα καγκελάριος χαράσσει πολιτική για όλη την ευρωζώνη με βάση τις προκαταλήψεις του γερμανικού οικονομικού πνεύματος και τις προτεραιότητες της γερμανικής οικονομίας) τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μια πλήρως αντιδημοκρατική, γραφειοκρατική, ελιτίστικη οντότητα, όπου η φωνή των Ευρωπαίων πολιτών όχι απλά είναι σιγανή, αλλά οι ίδιοι μάλλον δεν υπάρχουν: υπάρχει μόνο η λατρεία των αριθμών σχετικά με τη «σταθεροποίηση» της οικονομίας (2% πληθωρισμός, 3% δημοσιονομικά ελλείμματα). Τα νούμερα της ανεργίας, της φτώχειας, της παιδικής φτώχειας (που στη χώρα μας πλησιάζει το σοκαριστικό 24%) δεν απασχολούν τους Ευρωπαίους ιθύνοντες, αφού εδώ ουσιαστικά μιλάμε για αριθμητικά ποσοστά που αφορούν ανθρώπους και όχι για λογιστικά νούμερα.
Με την ίδια λογική θριαμβολογεί και η σημερινή κυβέρνηση στην Ελλάδα για το γεγονός ότι μειώθηκε δραστικά το δημοσιονομικό έλλειμμα και το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (την ίδια στιγμή, φυσικά, που το χρέος έχει αυξηθεί κατά 60% από το ξέσπασμα της κρίσης, συμπεριλαμβανομένου ήδη ενός «κουρέματος»), ενώ γνωρίζει πολύ καλά ότι όλες οι σημαντικές μακροοικονομικές μεταβλητές που καθορίζουν το επίπεδο ζωής (π.χ. ακαθάριστο εγχώριο προϊόν, ανεργία, συνθήκες απασχόλησης) βρίσκονται σε συνεχή πτωτική πορεία.
Η σωτηρία Ευρώπης και ευρώ
Αν νομίζετε ότι όλες αυτές οι θλιβερές οικονομικές εξελίξεις δεν σχετίζονται με τη δημοκρατία και την πολιτική εξουσία (με το ποιος κυβερνά και ποιος παίρνει τι, πώς και πότε), θα σας παρότρυνα να διαβάσετε με προσοχή ένα σύντομο άρθρο της Mary Kaldor, καθηγήτριας Παγκόσμιας Διακυβέρνησης στη London School of Economics and Poli-tical Science, που δημοσιεύθηκε στις 26 Ιουνίου 2012 στην ιστοσελίδα του Project Syndicate με τον τίτλο «Η κρίση της ευρωπαϊκής δημοκρατίας» (The Crisis of European Demo-cracy). Επειτα από μια σύντομη καταγραφή διαφορετικών παραγόντων που η συγγραφέας θεωρεί ότι αντανακλούν μια δομική κρίση της δημοκρατίας στην Ευρώπη, γράφει: «Αν αυτό που συμβαίνει είναι μια κρίση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι, ακόμη και αν σωθεί το ευρώ, δεν θα σωθεί η Ευρώπη. Και, αντιστρόφως, αν δεν επιλύσουμε την πολιτική κρίση, μπορεί να μην είναι εφικτό να σώσουμε το ευρώ».
Via : www.enet.gr
