Το  σημείωμα αυτό αφιερώνεται σ’ όσους δεν έχουν αντιληφθεί πόσο άρρηκτα είναι συνδεδεμένες η πληροφόρηση με τη δημοκρατία και την ταχύτατη με την οποία η ψευδής πληροφορία διαδίδεται με το διαδίκτυο .

Ψευδείς ειδήσεις (fake news) είναι κατασκευασμένες ιστορίες που παρουσιάζονται αληθινές, για  την παραπληροφόρηση (disinformation) και την παραπλάνηση της κοινής γνώμης, εξυπηρετώντας πολιτικές ή οικονομικές σκοπιμότητες. Παραδείγματα αποτελούν τα αίτια του πολέμου στο Ιράκ, όπου τα Μ.Μ.Ε. κατηγορήθηκαν για προβολή αναπόδεικτων ισχυρισμών περί κατοχής από το Ιράκ όπλων μαζικής καταστροφής, και το σκάνδαλο Facebook–Cambridge Analytica που επηρέασε εκλογικά αποτελέσματα. Πρέπει να επισημανθεί ότι συναντάται ευρέως και η χρήση του όρου misinformation που αποδίδει τη διάδοση ψευδών ειδήσεων όταν νομίζονται ως αλήθεια. Είναι προφανές ότι οι ψευδείς ειδήσεις διαδίδονται εύκολα σε όλα τα μέσα ενημέρωσης με συνέπεια όμως να πλήττουν καίρια τη δημοκρατία, η ορθή λειτουργία της οποίας  , προϋποθέτει σωστά και αντικειμενικά ενημερωμένους πολίτες. Στοιχειώδης έρευνα επισημαίνει ότι κύριες απειλές για τη δημοκρατία αποτελούν.

  • Η συγκέντρωση των ΜΜΕ σε ιδιωτικές οντότητες που, μέσω εντυπωσιασμού, κίτρινης, εσκεμμένα ανακριβούς δημοσιογραφίας και σκανδαλολογίας, αυξάνουν την επισκεψιμότητα για διαφημιστικά έσοδα και πολιτική επιρροή.
  • Η χρήση αδιαφανών αλγορίθμων στην πληροφορία, οι οποίοι θεωρούνται αντικειμενικοί λόγω της μαθηματικής τους φύσης, ενώ στην πραγματικότητα ενσωματώνουν απόψεις και εξυπηρετούν συμφέροντα εξουσίας.

Η κοινωνία των πολιτών , ως μόνη αυτή, για να προστατευτεί από τη χειραγώγηση, οφείλει να αποτιμά την αξιοπιστία της είδησης, γι’ αυτό όμως πρέπει να φροντίζει να ενημερώνεται διαρκώς για τις εξελίξεις  στον κόσμο των ειδήσεων και των αλγορίθμων, οι οποίοι βελτιώνουν τις εικόνες και τα βίντεο προς το ρεαλιστικότερο, με συνέπεια οι σημερινές συμβουλές να μην ισχύουν στο μέλλον. Έχουν σταχυολογηθεί και παρατίθενται στη συνέχεια μερικά ενδεικτικά ενέργειες προστασίας :

Α. Ενέργειες προφύλαξης:

Εξέταση των στοιχείων της είδησης και της πηγής.

  • Προσοχή σε ανώνυμους λογαριασμούς και ασυνήθιστες καταλήξεις domain.Βλ. https://ec.europa.eu/stories/6-tips/
  • Αναγνώριση επιχειρήσεων που μιμούνται νόμιμους ιστότοπους ή «σωσίβιων» lifeguard, deepfake videos, images, and voice fraud δηλ. χρησιμοποιούν κλώνους νόμιμων ιστότοπων για τη διάδοση ψευδών ειδήσεων.
  • Προσοχή στις ασυνήθεις καταλήξεις domain όπως ‘.ltd’, ‘.online’ ή ‘.foo’.
  • Έλεγχος ιστορικού και διαφάνειας πηγής.

Β. Β. Επισήμανση deepfake περιεχομένου:

  • Οπτικές ασυνέπειες, αφύσικος φωτισμός, θολά ή παραμορφωμένα πρόσωπα και άκρα , αταίριαστα χαρακτηριστικά προσώπων, περίεργο ανοιγοκλείσιμο ματιών
  • έλλειψη φυσικών ήχων αναπνοής, αταίριαστοι τόνοι ομιλίας.
  • Απίθανα σενάρια ή πληροφορίες.

Γ. Χρήση εργαλείων επαλήθευσης ειδήσεων διεθνώς αποδεκτών, όπως:

  • το Google Fact Check Explorer και το Hoaxy για την επαλήθευση διαδικτυακών πληροφοριών
  • το TinEye για αντίστροφη αναζήτηση εικόνων
  • το OpenSecrets για τη χρηματοδότηση προεκλογικών εκστρατειών
  • το FactCheck.org , το Snopes https://www.snopes.com/, τοNEWS BBC Verify https://www.bbc.com/news/bbcverify, το FULL FACT https://fullfact.org/ καταρρίπτουν την παραπληροφόρηση.