του Γιώργου Γιώτη
Είναι φυσιολογικό ότι μετά από μια περίοδο με κραιπάλες, μπαρ, ποτά, ξενύχτια και ξεχείλωμα στο φαγητό, συνήθως αποφασίζεις ότι χρειάζεσαι λίγη ξεκούραση, κάνεις «λίγο κράτει». Οπότε τι; κάθεσαι μερικές μέρες στ’ αυγά σου, άντε τρως και καμιά σαλάτα περισσότερο από τα συνηθισμένα. Τα μοντέλα κι οι διασημότητες αυτό το λένε «αποτοξινώνομαι».
Το φαινόμενο της αποτοξίνωσης έχει μεγάλο κοινωνιολογικό ενδιαφέρον γιατί αντιπροσωπεύει μία από τις πιο μεγάλες καινοτομίες του δόλιου μάρκετινγκ, των γκουρού του υγιεινού τρόπου ζωής μας και των εναλλακτικών θεραπευτών, αφού στην πραγματικότητα εφηύραν μια εντελώς καινούρια κι άχρηστη διαδικασία που έχει περάσει στην καθημερινότητά μας και πλέον φαντάζει τόσο μα τόσο φυσιολογική.
Ζούμε ανάμεσά τους: αντιοξειδωτικά χάπια, βιταμίνες, σκευάσματα, κλύσματα, βότανα, χυμούς, καθαρτικά και διουρητικά, κάτι πενθήμερα «προγράμματα», ή πιείτε ένα σκασμό νερό, πράγματα εντελώς αντιεπιστημονικά ή για να το πω ευθέως, μπούρδες.
Στα πλαίσια της ανθρώπινης βιοχημείας, η αποτοξίνωση είναι λέξη χωρίς ουσία. Δεν θα εντοπίσετε τη φράση «σύστημα αποτοξίνωσης» σε κανένα ιατρικό εγχειρίδιο. Στην ιατρική «αποτοξίνωση» ονομάζουν την απομάκρυνση επικίνδυνων ουσιών από το σώμα, όπως ναρκωτικά ή δηλητήρια, με συγκεκριμένες διαδικασίες και θεραπεία.
Επομένως μην μπερδευόμαστε, η γουρνουπούλα και τα κρασά, στην υπερβολή τους πάντα, μπορεί να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στο σώμα μας, για διάφορους λόγους, αλλά ο ισχυρισμός ότι αφήνουν κάποιο συγκεκριμένο «κατακάθι» και το οποίο μπορεί να εξωθηθεί/καθαριστεί με ένα σύστημα αποτοξίνωσης είναι εντελώς αβάσιμος, μια εφεύρεση του μάρκετινγκ όπως προείπα.
Αν ψάξετε να βρείτε τον τρόπο που τα τρόφιμα διασπώνται στα συστατικά τους μέρη και πως στη συνέχεια, αυτά τα συστατικά, μετατρέπονται σε νέα δομικά στοιχεία και συναρμολογούνται σε μυς, οστά, γλώσσα, χολή, ιδρώτα, μαλλιά, δέρμα, σπέρμα, εγκέφαλο κι ότι άλλο, εκεί μέσα σίγουρα δεν θα βρείτε ένα πράγμα που θα πείτε: ωπ! Ναι κι εδώ βλέπουμε το «σύστημα αποτοξίνωσης».
Επειδή ακριβώς η αποτοξίνωση δεν έχει κάποιο επιστημονικό υπόβαθρο για το μόνο που ίσως αξίζει είναι να τη μελετήσουμε είναι σαν πολιτιστικό προϊόν, όπως γράφει στο βιβλίο του «bad science» ο Βρετανός γιατρός, και συγγραφέας Ben Goldacre.
Η αποτοξίνωση προσομοιάζει στα θρησκευτικά τελετουργικά και τις πρακτικές. Όπως ξέρουμε σχεδόν κάθε θρησκεία έχει κάποιας μορφής τελετουργικού καθαρμού, αποχής τροφής μέσω νηστείας ή αλλαγής στη διατροφή και τέτοια. Όμως οι θρησκευτικοί ταγοί αυτό δεν το παρουσιάζουν δα και σαν επιστήμη, και πως εξάλλου αφού μας έρχεται από τον καιρό της λάσπης, μια εποχή πριν οι σημερινοί επιστημονικοί βιοχημικοί όροι μπουν στα λεξικά.
Τα γνωστά τελετουργικά στον Χριστιανισμό, το Yom Kippur στον Ιουδαϊσμό, το Ραμαζάνι στο Ισλάμ κτλ εμπεριέχουν αποχή και καθαρισμό. Αυτές οι τελετουργίες φυσικά κοινωνούνται με μια μεγάλη πρέζα μαγικής σκέψης: πχ οι ινδουιστές νηστείες ξεκινάνε από το ηλιοβασίλεμα της προηγούμενης ημέρας μέχρι σαράντα οκτώ λεπτά μετά την ανατολή της επόμενης ημέρας, εμείς τρώμε καλαμαράκια αλλά όχι γαύρο, ελιές αλλά όχι λάδι.
Αυτό που αποσκοπούν, κατά πως λένε οι θρησκείες, είναι να καθαριστούν οι άνθρωποι από την αμαρτία και την ενοχή. Σήμερα στον ανεπτυγμένο δυτικό κόσμο, που ο ρόλος της θρησκείας έχει υποβαθμιστεί, επιδιώκουμε τη λύτρωση και τον εξαγνισμό όχι από τις αμαρτίες αλλά από τις πιο ακραίες μορφές της υλικής μας υπερβολής: ναρκωτικά, αλκοόλ, κακό φαγητό, πράγματα που ξέρουμε ότι είναι λάθος. Αυτό που επιδιώκουμε είναι μια τελετουργική προστασία από τις συνέπειές τους, ένα «μεταβατικό στάδιο» που σηματοδοτεί την επιστροφή μας σε υγιεινότερους κανόνες συμπεριφοράς.
Η ύπαρξη αυτών των διαίτων και των τελετουργικών, στην εποχή μας, που η επιστήμη είναι το κυρίαρχο πλαίσιο εξήγησης του φυσικού – αλλά και του ηθικού πολλές φορές -κόσμου, για το σωστό και το λάθος, έχει οδηγήσει πολλούς να ψάχνουν μια ψευδοεπιστημονική δικαιολογία για την επίτευξη της δήθεν λύτρωσής μας. Κι έτσι γεμίσαμε μπαρμπούτσαλα, νεροβράσματα κι αρπακτικά
