του Νίκου Γραικούση *

Μία αντίληψη για την έννοια του κράτους σήμερα είναι ότι πρόκειται για το θεσμό που εκφράζει τη βούληση της πλειοψηφίας, με διαθέσεις συγκερασμού, των οργανωμένων συμφερόντων μιας κοινωνίας.

Θα περίμενε κανείς  ότι το σύνολο των συμφερόντων αυτών ταυτίζεται με το σύνολο των συμφερόντων όλων των πολιτών και ο πλειοψηφικός κανόνας λύνει το πρόβλημα δημοκρατικά.

Αλλά δεν είναι καθόλου έτσι.

Τα οργανωμένα συμφέροντα εκφράζουν μεν ομάδες ατόμων, αλλά  στο σύνολό τους με κανένα τρόπο δεν εκφράζουν το σύνολο των ατόμων μιας κοινωνίας. Εκφράζουν μόνο μια ελάχιστα μικρή μειοψηφία.

Η μεταπολεμική εξέλιξη του κράτος σε κοινωνικό κράτος και κράτος πρόνοιας, είχε σκοπό να αμβλύνει την παραπάνω αντίφαση με τρόπο συναινετικό για όλους..

Ο τρόπος ήταν η διάχυση πόρων σε αυτούς που δεν μπορούσαν να τους απαιτήσουν και να τους λάβουν ‘’βίαια’’ όπως έκαναν τα οργανωμένα συμφέροντα ή άρχουσα τάξη κατά άλλους.

Τα συμφέροντα αυτά ουδέποτε έπαψαν να διοικούν το ‘’κοινωνικό κράτος’’ μέσω του θεσμού της αστικής αντιπροσωπευτικής και κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.

Στο σημείο αυτό επιτρέψτε μου έναν παραλληλισμό: Η δημοκρατία του σημερινού μας πολιτεύματος, ταυτίζεται με τη ‘’ δημοκρατία’’ που κυριαρχεί στη γενική συνέλευση μιας ανώνυμης εταιρείας. Τον κυρίαρχο λόγο και εκεί έχει η πλειοψηφίας! Η δημοκρατία όμως είναι απούσα.

Το κοινωνικό κράτος ήταν μια παραχώρηση από ανάγκη. Η προπολεμική κρίση και ο πόλεμος το έκαναν αναγκαίο για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.
Στην ουσία ήταν ένα κράτος ‘’φιλανθρωπίας’’ που αναπαρήγαγε την εργατική δύναμη με σίγουρο και ασφαλή για το σύστημα τρόπο.
Κάποιοι αφελής πίστεψαν στην αιωνιότητα του και δήλωναν ότι είχε έρθει το τέλος της ιστορίας!

Η εποχή αυτή όμως πέρασε και μάλιστα γρήγορα και μεταξύ των οργανωμένων συμφερόντων επικράτησε το εξής ένα: Οι δυνάμεις του νεοφιλελεύθερου παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού σε μια νέα μορφή, αυτή των χρηματοπιστωτικών και άυλων αγορών, ακόμα και σε βάρος του καπιταλισμού της πραγματικής οικονομίας.

Το κοινωνικό κράτος έτσι όπως το γνωρίσαμε τα τελευταία χρόνια, αποτελεί τη μεγάλη ήττα της αριστεράς, η οποία έπεσε εθελουσίως στην παγίδα της σοσιαλδημοκρατία και του κοινωνικού κράτους.
Για το λόγο αυτό η Νέα Αριστερά απορρίπτει μετά βδελυγμίας και τη Σοσιαλδημοκρατία και το κοινωνικό της κράτος.

Η μορφή της κρατικής οντότητας που αναγνωρίζεται από τη Νέα Αριστερά, είναι μια κοινωνικοποιημένη κρατική οντότητα, το Κράτος της Κοινωνίας, την έννοια του οποίου αναπτύσσουμε παρακάτω.

Ως κράτος της κοινωνίας θα μπορούσαμε να ορίσουμε το σύνολο των οργανωμένων υπηρεσιών που δημοκρατικά μια κοινωνία έχει αποφασίσει να δημιουργήσει, για να παράγει και να παρέχει στον εαυτό της τα αγαθά και τις υπηρεσίες που επιθυμεί.

Οι υπηρεσίες αυτές, είναι υπηρεσίες που βελτιώνουν το επίπεδο της ελευθερίας και της ευημερίας  του κάθε ατόμου – πολίτη ξεχωριστά.

Στο σημείο αυτό ας ξαναδώσουμε τον ορισμό της Νέας Αριστεράς που αποτελεί ταυτόχρονα και το σκοπό της λειτουργίας ενός κοινωνικοποιημένου κράτους, ως μηχανισμού παραγωγής και υλοποίησης  αποφάσεων.
Αριστερά λοιπόν είναι το ιδεολογικό και πολιτικό σύστημα που θέλει την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών σε περιβάλλον ελευθερίας και ευημερίας, με τη διάχυση του πλούτου, υλικού και πνευματικού, σε ολόκληρο το φάσμα της κοινωνίας, ανάλογα με τις ανάγκες αλλά και τη συμμετοχή του καθενός, σεβόμενο τους φυσικούς πόρους του πλανήτη και αναγνωρίζοντας την περατότητα τους.

Η καινοτομία που φέρνει η Νέα Αριστερά, ανάγεται στη σκέψη ότι το κράτος  της κοινωνίας δουλεύει πλέον για τον καθένα ξεχωριστά και όχι για κάθε ξεχωριστή ομάδα. Κάθε απόφαση οφείλει να διασφαλίζει την ελευθερία και την ευημερία καθενός, χωρίς ταυτόχρονα να τη στερεί από κανέναν.

Πως λοιπόν μπορεί να γίνει η μετάβαση από το κοινωνικό κράτος στο Κράτος της Κοινωνίας;

Σε πολιτικό επίπεδο αυτό επιβάλλεται με τη συνειδητοποίηση και την ανάδειξη πολιτικών δυνάμεων που θέλουν να πραγματοποιήσουν μια τέτοια αλλαγή. Είναι το πολιτικό στοιχείο κάθε αλλαγής. Η Νέα Αριστερά δεν θα προέλθει ‘’επαναστατικώ δικαίω’’ ούτε και δια μαγείας!

Σε τεχνικό επίπεδο η μετάβαση θα συμβεί με αλλαγές στην πολιτειακή οργάνωση και λειτουργία, στην αλλαγή της δημοσιονομικής πολιτικής και κουλτούρας, στην αλλαγή του τρόπου διανομής και αναδιανομής του πλούτου και τέλος σε πολιτισμικές αλλαγές που περνούν μέσα από την προώθηση ενός άλλου μοντέλου ανάπτυξης  και τρόπου ζωής καθώς  και μιας διαφορετικής αντίληψης των πραγμάτων.

Ας περάσουμε λοιπόν από τη θεωρία στην πράξη, έστω και κωδικοποιημένη, λόγο του μικρού χώρου που πρέπει να καταλαμβάνει ένα άρθρο που φιλοδοξεί να διαβαστεί από πολλούς.

Οι πολιτειακές αλλαγές αφορούν αλλαγές στον τρόπο λήψης των πολιτικών αποφάσεων και στον τρόπο του κοινωνικού ελέγχου των λειτουργιών της διοίκησης.
Τα εργαλεία γι’ αυτό είναι:

1.- Η θέσπιση Δημοψηφισμάτων σε δημοτικό, διαδημοτικό και όχι μόνο εθνικό επίπεδο.
2.- Η δημιουργία οργανωμένων φορέων της Κοινωνίας των Πολιτών για τον έλεγχο της δημόσιας διοίκησης σε ολόκληρο το φάσμα της.
3.- Η εμβάθυνση του ‘’Καλλικράτη’’ με τη μετατροπή των τοπικών επιτροπών διαβούλευσης από συμβουλευτικά σε αποφασιστικά όργανα.
4.- Η αύξηση του αριθμού των βουλευτών με την ταυτόχρονη μείωση και αλλαγή του τρόπου  της αποζημίωσης τους.
5.- Η αύξηση των εκλογικών περιφερειών και την ταύτιση του σε τους Δήμους της χώρας.
6.- Η θέσπιση ανώτατου χρονικού  ορίου θητειών για τις βουλευτικές και κυβερνητικές θέσεις.
7.- Η θέσπιση ασυμβίβαστου μεταξύ νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας.

Οι δημοσιονομικές αλλαγές αφορούν τη διάχυση της ευθύνης και τον τρόπο αντιμετώπισης των δημόσιων εσόδων και δαπανών, εφαρμόζοντας την αρχή ότι δεν έχει σημασία πόσα έχεις, αλλά πως  χρησιμοποιείς αυτά που έχεις.

Συγκεκριμένα:

1.- Θεσπίζεται η αρχή των ισοσκελισμένων κρατικών προϋπολογισμών. Πλεονασματικός ή ελλειμματικός προϋπολογισμός απαιτεί αυξημένη κοινωνική και πολιτική συναίνεση.

2.- Θεσπίζεται η σταθερή ποσοστιαία αναλογία μεταξύ των εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού και του παραγόμενου πλούτου για το ίδιο χρονικό διάστημα. Σε περίπτωση διαφοράς αυτή καλύπτεται με έκτακτη αντικειμενική φορολόγηση, αρχής γενομένης από τα πλουσιότερα κοινωνικά στρώματα.

3.- Θεσπίζεται η σταθερή ποσοστιαία αναλογία μεταξύ του συνόλου των Δημοσίων δαπανών προς κάθε μορφή δράσης του κράτους. Η εγγύηση για τη σταθερότητα της αναλογίας αυτής, καλύπτεται  με τη θέσπιση αυξημένης κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας για κάθε αλλαγή της αναλογίας αυτής.

4.- Ο Δημόσιος δανεισμός απαιτεί δημόσια και σαφώς αιτιολογημένη έκθεση και αυξημένη  κοινοβουλευτική πλειοψηφία.

Οι αλλαγές στον τρόπο της διανομής και της αναδιανομής του πλούτου, περνούν μέσα από την εισαγωγή νέων εννοιών και εργαλείων όπως:

1.- Η εισαγωγή και η προώθηση του θεσμού της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας όσον αφορά τη διανομή του εισοδήματος, η οποία έχει εξαντληθεί στο δημοσιευμένο στην ‘’πυξίδα’’ άρθρο μου με τίτλο  ‘’Η Νέα Αριστερά και η διανομή του πλούτου’’

2.- Η εισαγωγή και η προώθηση των εννοιών – εργαλείων των κοινών (κοινωνικών), δημόσιων και ανθρωπιστικών αγαθών, όσον αφορά την αναδιανομή του εισοδήματος, η οποία έχει εξαντληθεί στο δημοσιευμένο στην ‘’πυξίδα’’ άρθρο μου με τίτλο  ‘’Η Νέα Αριστερά, τα κοινά, τα δημόσια και τα ανθρωπιστικά αγαθά’’

3.- Με τη κυρίαρχη εταιρική συμμετοχή του Δημοσίου σε παραγωγικές μονάδες που αποτελούν φυσικά μονοπώλια και την συμμετοχή του στον αναπτυξιακό προσανατολισμό παραγωγικών μονάδων μεγάλης έντασης κεφαλαίου και υψηλού ενεργητικού, των τραπεζών συμπεριλαμβανομένων.

4.- Η παραγωγή και προσφορά δημόσιων αγαθών και Υπηρεσιών, όπου αυτή επιτρέπεται από ιδιώτες,  προσφέρονται μέσω ειδικών συμπράξεων (ΣΔΙΤ) από εταιρείες ειδικού σκοπού, στις οποίες το Δημόσιο έχει κυρίαρχα ρυθμιστικό και ελεγκτικό ρόλο.

5.- Τη θέσπιση ανώτατου μισθού και στον ιδιωτικό τομέα.

6.- Τη θέσπιση φορολογικού συντελεστή 100% για εισοδήματα φυσικών προσώπων από ένα ποσό και επάνω, με τη συμβολική  αλλά και ουσιαστική σημασία που θέτει ένα όριο πλουτισμού σε μια ευνομούμενη πολιτεία.

Τέλος οι πολιτισμικές αλλαγές, οι οποίες προωθούν ένα άλλο μοντέλο ανάπτυξης , τρόπου ζωής και σκέψης, αφορούν πολλαπλά επίπεδα της καθημερινής  ζωής και θα μπορούσαν να ενταχθούν σε περισσότερους από έναν τομείς της πολιτικής και κοινωνικής ζωής. Ενδεικτικά:

1.- Το σύστημα της σχολικής εκπαίδευσης, το οποίο οφείλει να προσανατολιστεί στην άσκηση της κριτικής και αναλυτικής σκέψης, την προώθηση του συλλογικού έναντι του ατομικού και της  εμπέδωσης της κοινωνικής ευθύνης έναντι του πολιτικού αναχωρητισμού.

2.- Την οικολογία και το περιβάλλον γενικότερα, εντάσσοντας την πολιτική οικολογία σε κάθε αναπτυξιακή και παραγωγική διαδικασία, αναζητώντας την ανάπτυξη μέσα από την απομεγέθυνση της παραγωγής και διαπαιδαγωγώντας τους εαυτούς μας και τη νέα γενιά στην ιδέα  ότι ο πλανήτης μας είναι πεπερασμένος και ανήκει σε όλους.
3.- Τη διαχείριση των απορριμμάτων η οποία αποτελεί πολιτισμικό δείκτη, την ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση των υλικών και την απόλυτη εφαρμογή της έννοιας ‘’ο ρυπαίνων πληρώνει’’

4.- Τη διαχείριση του τηλεοπτικού χρόνου, αναγνωρίζοντας ότι η εκχώρηση τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών συχνοτήτων σε ιδιώτες, αντιβαίνει την έννοια της ελευθερίας του τύπου και δημιουργεί μονοπωλιακά φαινόμενα πληροφόρησης. Η εκχώρηση τηλεοπτικού και ραδιοφωνικού χρόνου στις δημόσιες και μόνο συχνότητες, λύνει το πρόβλημα δημοκρατικά και δημιουργεί επιχειρηματικές ευκαιρίες σε όλους για την παραγωγή τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών παραγωγών.

5.-Τη διαχείριση του ελεύθερου χρόνου, με την εφαρμογή πολιτικών ενταγμένων στην κοινωνία της αλληλεγγύης και της προσφοράς.

6.- Την ελευθερία του διαδικτύου, ως συνταγματικά κατοχυρωμένη εγγύηση για την ελεύθερη, απρόσκοπτη και χωρίς λογοκρισία μεταφορά πληροφοριών από όλους προς όλους.

7.- Την ποιότητα ζωής, με την εφαρμογή πολλαπλών κριτηρίων σε κάθε πράξη της διοίκησης που αφορά τη κοινωνική ζωή και την επαγγελματική αποκατάσταση των ανθρώπων.

8.- Την εμπέδωση αισθήματος ασφάλειας και προοπτικής, ως μέσου για την ελεύθερη ανάπτυξη και πρόοδο των ανθρώπων, σε αντιπαράθεση με την επιτηδευμένη ανασφάλεια που δημιουργεί ο νεοφιλελευθερισμός για τη χειραφέτηση των ανθρώπινων συμπεριφορών και τον έλεγχο της πολιτικής εξουσίας.

Με το άρθρο αυτό κλείνω την τριλογία των άρθρων με τα οποία προσπάθησα να δώσω ένα περίγραμμα της Νέας Αριστερής σκέψης και την οπτική γωνία από την οποία οφείλουμε να δούμε και να αντιμετωπίσουμε τα πράγματα στο μέλλον.

Θεωρώ όμως ότι παράλληλα με την πολιτική έκφραση της Νέας Αριστεράς, είναι απόλυτα αναγκαίο να υπάρξει ένα κοινωνικό κίνημα που να προετοιμάζει το έδαφος για τις νέες αλλαγές που φέρνει η νέα αυτή πολιτική.
Ένα κοινωνικό κίνημα το οποίο θα προβάλει έναν εναλλακτικό τρόπο ζωής και σκέψης, που θα βασίζεται στην αυτάρκεια, την ελευθερία και την ικανοποίηση των φυσικών και αναγκαίων ανθρώπινων επιθυμιών.

* Ο Νίκος Γραικούσης είναι μέλος της Ε.Ε της ΔΗΜΑΡ