Καίτη Μυλωνά*
Οι Διατλαντικές Συμφωνίες (Δ.Σ.) αποτελούν συμφωνίες μεταξύ της ΕΕ και των ΗΠΑ (η TTIP1) και μεταξύ του ΚΑΝΑΔΑ και της ΕΕ (η CETA2). Η TiSA3 αποτελεί συμφωνία που αναφέρεται στις υπηρεσίες, στην οποία συμμετέχουν 23 χώρες, μεταξύ αυτών και η ΕΕ.
Παρά τον τίτλο τους, ως εμπορικών συμφωνιών, δεν είναι απλά εμπορικές και επενδυτικές συμφωνίες. Ουσιαστικά, πρόκειται για συμφωνίες που αλλάζουν τον ίδιο τον καπιταλισμό, αφού δεν αποζητούν πλέον, μόνο όλο και περισσότερα κέρδη, αλλά βασικά απαιτούν εξουσία, την εξουσία των πολυεθνικών εταιρειών, οι οποίες φιλοδοξούν να αποκτήσουν την εξουσία και τις αρμοδιότητες που έχουν τα κράτη και οι συλλογικότητες κρατών, π.χ. η ΕΕ.Η TTIP, εκτός των άλλων, είναι μια γεωπολιτική συμφωνία. Οι ΗΠΑ για να εξάγουν πετρέλαιο (είναι γνωστό, ότι ο τρόπος άντλησης του πετρελαίου από τα σχιστολιθικά πετρώματα έχει δυσμενείς επιπτώσεις στο περιβάλλον) και φυσικό αέριο στην Ευρώπη και αλλού χρειάζονται τέτοιου είδους συμφωνίες. Η εφαρμογή της TTIP θα αλλάξει τις ισορροπίες που διαμορφώνει η ενεργειακή εξάρτηση της ΕΕ από τη Ρωσία και αυτό επιδιώκουν οι ΗΠΑ. Η CETA και κυρίως η TTIP δεν συνιστούν επίθεση του Καναδά και των ΗΠΑ ενάντια στην ΕΕ, αλλά των πολυεθνικών εταιρειών και του διεθνούς κεφαλαίου εναντίον των πολιτών και των δύο ηπείρων και κατ’ επέκταση των πολιτών της γης.
Το σημαντικότερο εργαλείο για την επίτευξη αυτού του σκοπού είναι το ISDS4. Το ISDS, αυτό δηλώνει εξάλλου, διευθέτηση διαφορών μεταξύ επενδυτών-εταιρειών και κράτους. Και μόνο λόγω αυτού οι συμφωνίες θα έπρεπε να απορριφθούν.
Αυτό, δηλαδή, που διακυβεύεται – εάν επιβληθούν και εφαρμοστούν οι Δ.Σ. – είναι η «εξάλειψη» των εθνικών κρατών και η ουσιαστική κατάργηση των συνόρων. Στις εθνικές κυβερνήσεις θα απομείνει ο ρόλος της διευθέτησης ζητημάτων, που έχουν να κάνουν με δευτερεύοντα θέματα.
Σ’ αυτήν την περίπτωση, δεν μπορεί να μιλάει κανείς για δημοκρατικά δικαιώματα, προσωπικά δεδομένα, ιδιωτική δικαιοσύνη ή για εργασιακά δικαιώματα, ή για το δικαίωμα στη επιλογή της τροφής (foodsovereignty), ή για την πρωτοβάθμια υγεία και παιδεία, ή για την προστασία του περιβάλλοντος.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Commission) δεν ζήτησε τη γνώμη των πολιτών, ή τη γνώμη των φορέων των πολιτών, ούτε καν των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Ζήτησε, όμως, τη γνώμη των μεγάλων εταιρειών. Η πολιτική της ΕΕ και των εθνικών κυβερνήσεων της ΕΕ – της ελληνικής συμπεριλαμβανομένης – συνίσταται στο να επιβάλει – μέσω των μνημονίων – όσα προβλέπονται στις Δ.Σ. Υπάρχουν παραδείγματα σε διαφόρους τομείς και κυρίως στον αγροδιατροφικό και περιβαλλοντικό τομέα, π.χ. Σχ. Ν. για την απλοποίηση της αδειοδότησης στον κλάδο της μεταποίησης.
Στόχος εξάλλου των μνημονιακών πολιτικών είναι – μέσω της αποδόμησης της οικονομίας και της κοινωνικής συνοχής – ο μετασχηματισμός της ελληνικής και όχι μόνο οικονομίας και κοινωνίας σε νεοφιλελεύθερη κατεύθυνση. Αυτό αποτελεί μια «απάντηση στο αδιέξοδο που έχει φθάσει ό ίδιος ο καπιταλισμός. Σε αυτό το αδιέξοδο οδηγεί η ενδογενής καπιταλιστική κρίση, που εκφράζεται με τον τρόπο παραγωγής που όλα τα θεωρεί ως εμπορεύματα και την υπερσυσσώρευση πλούτου. Δεν είναι τυχαίο, ότι οι ΗΠΑ προσπαθούν να βρουν τρόπο να απεμπλακούν από το ΠΟΕ (Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου), λόγω του ότι δεν μπορούν πλέον να επιβάλουν την άποψή τους στις αναδυόμενες οικονομίες, της Ρωσίας και της Κίνας και κυρίως στην προσπάθειά τους να δημιουργήσουν κάποια μορφή εμπορικής συμφωνίας.
Στο βωμό της προσπάθειας ολοκλήρωσης των δυτικών οικονομιών και του διεθνούς κεφαλαίου θυσιάζονται κεκτημένα αιώνων, όπως η δημοκρατία, η υγεία, η παιδεία, η εργασία, το περιβάλλον.
Πού βρισκόμαστε σήμερα
Η CETA έχει υπογραφεί από τους αρχηγούς όλων των κρατών της ΕΕ και στη συνέχεια από τον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τον πρωθυπουργό του Καναδά. Για να ισχύσει απαιτείται η επικύρωση από το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο και τα εθνικά κοινοβούλια των κρατών μελών της ΕΕ. Επειδή, όμως, χαρακτηρίστηκε ως μικτή συμφωνία (αυτό προϋποθέτει την επικύρωση από τα εθνικά κοινοβούλια) συμφωνήθηκε η προσωρινή εφαρμογή της μετά την επικύρωση από το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο. Τη συζήτηση και ψηφοφορία στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο καθυστερεί η προσφυγή της τοπικής κυβέρνησης της Βαλονίας στο Βέλγιο και έτσι η συζήτηση θα γίνει το Φεβρουάριο 2017. Στο κείμενο της συμφωνίας έγιναν κάποιες βελτιώσεις, οι οποίες δεν αλλάζουν την ουσία. Η σημαντικότερη αφορά στο ISDS, το οποίο άλλαξε σε ICS και η αλλαγή σημαίνει, ότι το «δικαστήριο» επίλυσης των διαφορών δεν θα αποτελείται από δικαστές που θα διορίζουν οι υπερεθνικές εταιρείες εκτός δικαστικού σώματος, αλλά από δικαστές εντός δικαστικού σώματος. Στα υπόλοιπα ζητήματα δεν έχουν γίνει αλλαγές.
Η TTIP έχει «παγώσει» ουσιαστικά λόγω των εκλογών το 2017 σε μια σειρά χώρες, όπως η Γερμανία και η Γαλλία, παρ’ όλο που διέρρευσε ότι γίνονται διαπραγματεύσεις αλλά όχι σε θεσμικό επίπεδο.
Το δικαίωμα στην επιλογή της τροφής
Με αφορμή τα παραπάνω και με δεδομένο, ότι το παγκοσμιοποιημένο σύστημα παραγωγής των τροφίμων έχει αποδειχθεί ότι καταστρέφει του αγρότες, την υγεία μας και το περιβάλλον, ενώ δεν έχει λύσει το πρόβλημα της πείνας, η εναλλακτική μας πρόταση πρέπει να είναι η βιώσιμη προσέγγιση στο ζήτημα της τροφής.
Το δικαίωμα στην τροφή δεν μπορεί να διασφαλιστεί για κανέναν χρησιμοποιώντας και εφαρμόζοντας το υφιστάμενο μοντέλο της βιομηχανικής γεωργίας, παράγοντας τροφή για μια εκτός ρυθμίσεων παγκόσμια αγορά, η οποία καταστρέφει τις αγορές αγροτικών προϊόντων στο νότο της γης, ενώ εξαντλεί το φυσικό πλούτο σ’ αυτές τις περιοχές.
Η Ευρώπη – και η Ελλάδα – έχει ανάγκη να αξιοποιήσει το αίτημα για το δικαίωμα στην τροφή και στην επιλογή της τροφής μέσα από τοπικά συστήματα παραγωγής και κατανάλωσης και να διασφαλίσει, ότι η τροφή είναι υγιεινή και προσιτή – διαθέσιμη σε όλους.
Η Ευρώπη – και η Ελλάδα – έχει ανάγκη να γίνει πιο αυτάρκης σε προϊόντα που μπορούν να παραχθούν στο έδαφός της, ενώ για όσα δεν μπορούν να παραχθούν να διασφαλίζει, ότι προέρχονται από εκμεταλλεύσεις που ακολουθούν βιώσιμο τρόπο παραγωγής και ότι αποτελούν αντικείμενο δίκαιου εμπορίου.
Υπάρχει εναλλακτική πρόταση;
Το ΔΙΚΤΥΟ Ανανεωτικής Αριστεράς θεωρεί, ότι η εναλλακτική πρόταση βρίσκεται στο μετασχηματισμό της ελληνικής κοινωνίας με άξονα την ενίσχυση της δημοκρατίας και της κοινωνικής συνοχής, στη διατύπωση ενός σχεδίου για την παραγωγική συγκρότηση της χώρας, αξιοποιώντας τα πλεονεκτήματα που έχει η χώρα με στόχο το δικαίωμα στην επιλογή της τροφής και εμπόριο για περισσότερους αγρότες και καλύτερη τροφή.
- TTIP: Transatlantic Treatment of International Partnership – Διατλαντική Συμφωνία Διεθνούς Εμπορίου
- CETA: Comprehensive Economic and Trade Agreement – Συνεκτική Οικονομική και Εμπορική Συμφωνία
- TiSA: Trade in Services Agreement – Συμφωνία Εμπορίου στις Υπηρεσίες (Τράπεζες, Υγεία, Μεταφορές κλπ)
- ISDS: Investor State Dispute Settlement – Σύστημα Διευθέτησης Διαφορών Επενδυτών – Κράτους
*Η Καίτη Μυλωνά είναι υπεύθυνη του τμήματος πρωτογενούς παραγωγής του ΔΙΚΤΥΟΥ Ανανεωτικής Αριστεράς
